Küratöryel Metin: "Yüzeyin Ötesinde: Su", Silvia Bener
17 Mayıs-30 Haziran 2022, Kale Tasarım ve Sanat Merkezi
“Yüzeyin Ötesinde: Su” Silvia Bener’in suyu, her şeyin özü ve varoluşun kendini görünür kıldığı bir kavram olarak araştırdığı çalışmalarından bir seçki sunuyor. Bener’in suyun yüzeyinden öteye yönelttiği bakışla kişinin evrende tuttuğu pozisyona dair sorulara kapı aralayan yapıtları KTSM’nin giriş kat galeri alanı ve asma katını merkez alarak binaya yayılıyor. “Yüzeyin Ötesinde: Su” suya duyusal, deneyimsel ve zihinsel bir dalışı mümkün kılıyor.
Silvia Bener’in çalışmalarında su, evrenin gizlerini saklayan, varoluşun yüzeyinde biçim bulduğu zengin bir tefekkür ve deney alanıdır. Sanatçı on yılı aşkın süredir suyu temel mecrası olarak benimser. Aqua Materia Sanat olarak adlandırdığı, su üzerine boyalarla çalıştığı teknik geleneksel Ebru sanatından ilham almakla birlikte ondan radikal biçimde farklılaşır: sanatçı bedensel hareketlere imkân sağlayan büyük teknelerle çalışır, malzemeleri farklı ölçülerde kullanır veya boyalarını kendi üretir, önceden belirlenmiş bir form oluşturmak yerine sanatçı olarak iradesini geri çeker ve o anı oluşturan tüm koşulların su üzerinde biçim almasına izin verir. Bu performatif ve meditatif süreç içsel bir yolculuğun aracı; güncel dünyamızın görme duyusuna yüklediği öneme meydan okuyan bir teslimiyet jesti olarak okunabilir.
Bu teknikle ortaya çıkan soyut doku ve formların, doğada gözlemleyebildiğimiz çeşitli moleküler yapılar ve örüntülerle taşıdığı benzerlikler sanatçının görünenin ötesindekine olan ilgisini somutlaştırır. Victor Schauberger, Masaru Emoto gibi bilim insanlarının su üzerine yaptıkları çalışmalardan, dünya dinlerine ve İstanbul’un altındaki su yolları ve sarnıçlarına uzanan kapsamlı bir araştırma süreciyle su yüzeyinin derinliklerine bakış atar.
Batı merkezli sanat tarihinde dünyayı inşa eden insan merkezli bakışı ve günümüzde görme duyusunun baskınlığı karşısında Bener’in çalışmaları bakışı bir kendini keşif aracı olarak ele alır. Batı resim sanatında mekân yanılsaması sağlayan perspektifin icat edilmesi, sonraki yüzyıllarda dünyanın insan bakışına göre düzenlenmesini, dünyanın bir resim olmasını beraberinde getirir.* Kaotik enformasyon ve imge akışıyla karakterize olan günümüzün dünyası kişinin dikkatini görüntülerle, Platoncu anlamda idealar ile meşgul ederken hakikat ve öz gözden kaçar. Bener’in yapıtlarında ise bakış kişinin kendine yönelmesini esas alır; bakanın gözlerini ona geri yansıtan “Öz” isimli çalışma bu açıdan serginin merkezi bir noktasında yer alır.
Diğer yandan Bener’in çalışmalarında varlığın köklendiği fiziksel mekân da, gözle görünmeyen, kavranması güç hakikatlerin anlaşılabilir olması için bir kontrast elementi olması açısından önem arz eder. Sanatçının giriş kat galerisini kuşatan ve suyun buz halindeki altıgen atom strüktürünü baz alan “Heksagonal” adlı yerleştirmesi mekân algısıyla oynayarak gözün yanılabilirliğinin altını çiziyor ve nihayetinde dikkati izleyicinin kendi bakışına ve pozisyonuna getiriyor. Sergideki mekân kavramına dair sorgulama, bulunduğu odayı bir deneyim alanına dönüştüren “Tözün Akışı” isimli video yerleştirmede çözülmeye başlar.
Silvia Bener’in üretimleri bilgi, deneyim ve gözlem ışığında evrende yeni ilişkiselliklerin izini sürer. Suyun atomik yapısındaki soğuk ve yakıcı özellikler, beden ve ruh, içerisi ve dışarısı, görünen ile görünmeyen ve nihayetinde Batı ve Doğu kültürleri arasındaki uzlaşmaz görünen ikilikler sanatçının pratiğinde varoluşu anlamlandırmaya yarayan birer zenginlik olarak yer bulur. Asma kat sanatçının atölyesinden eskizler, notlar, doğal objeler ve doğa gözlemlerini bir araya getiriyor. Sanatçının düşünce alanından sunulan bu kesit izleyicinin, sanat tarihçi Aby Warburg’un Antik dönemin Batı kültürüne olan etkisini yüzlerce görseli bir araya toplayarak takip ettiği Mnemosyne Atlası’nda kullandığı yöntem gibi, görsel ve sezgisel çağrışımlar aracılığıyla yeni anlamlar keşfetmesine olanak sağlıyor.
* Belting, Hans (2009). Floransa ve Bağdat: Doğuda ve Batıda Bakışın Tarihi. Koç Üniversitesi Yayınları.